Заява аб прызнанні дзевяці чалавек палітычнымі зняволенымі (Алег Цімашэнкаў і іншыя)

Заява праваабарончай супольнасці Беларусі

16 красавіка 2025 г.

Мы, прадстаўнікі праваабарончай супольнасці Беларусі, зноў адзначаем, што прыцягненне да крымінальнай адказнасці за распальванне іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы (арт.130 КК) следствам і судамі селектыўна і дыскрымінацыйна ўжываецца выключна для абароны інстытутаў улады, прычым вылучэнне прадстаўнікоў улады, супрацоўнікаў органаў унутраных спраў, вайскоўцаў і да т. п. у якасці сацыяльных групаў, што падпадаюць пад абарону ў гэтым кантэксце, нам уяўляецца неабгрунтаваным.

Мы настойваем на недапушчальнасці ўжывання закона, які абараняе прадстаўнікоў улады, супрацоўнікаў органаў правапарадку і суддзяў ад пагрозаў у сувязі з правамерным выкананнем імі сваіх службовых абавязкаў, для пакарання тых грамадзян, што выказаліся ў сувязі з відавочным парушэннем прадстаўнікамі дзяржаўных інстытутаў Канстытуцыі і закона, уцягнутасцю прадстаўнікоў улады, пракурораў і суддзяў у працэс катаванняў і ў стварэнне атмасферы беспакаранасці за катаванні ды іншыя грубыя парушэнні правоў чалавека, што часта маюць прыкметы злачынстваў супраць чалавечнасці.

У адпаведнасці з Міжнародным пактам аб грамадзянскіх і палітычных правах, кожны мае права пры разглядзе любога высунутага яму крымінальнага абвінавачвання на справядлівае і публічнае разбіральніцтва справы кампетэнтным, незалежным і бесстароннім судом. Суды маюць права не дапускаць усю публіку або частку яе з меркаванняў маралі, грамадскага парадку або дзяржаўнай бяспекі ў дэмакратычным грамадстве або калі таго патрабуюць інтарэсы прыватнага жыцця бакоў, або — у той меры, у якой гэта, на думку суда, строга неабходна, — пры асаблівых абставінах, калі публічнасць парушала б інтарэсы правасуддзя. У выпадку адсутнасці такіх выключных абставінаў разбіральніцтва мусіць быць адкрытым для шырокай публікі, уключна з прадстаўнікамі сродкаў масавай інфармацыі, і не павінна, напрыклад, абмяжоўвацца пэўнай катэгорыяй асобаў. Нават у тых выпадках, калі публіка пазбаўленая доступу на судовае разбіральніцтва, судовая пастанова, уключна з асноўнымі высновамі, доказамі і прававой аргументацыяй, мусіць быць аддадзеная галоснасці. Гэтыя патрабаванні не выкананыя судом у справе названых асоб, што само па сабе магло б вызначыць стаўленне праваабаронцаў да вынікаў яго разгляду.

Пераслед па 130 КК рэгулярна суправаджаецца вылучэннем іншых палітычна матываваных абвінавачванняў за рэалізацыю сваіх правоў і свабод.

Нам вядома аб асуджэнні:

1. Алега Цімашэнкава па арт. 342, 130, 361-4 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ва ўдзеле ў вулічных пратэстах, распальванні іншай сацыяльнай варожасці і садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці да пазбаўлення волі;

2. Вольгі Губар па арт. 130, 361, 367 КК па абвінавачванні ў распальванні сацыяльнай варожасці, закліках да санкцый, паклёпе на А. Лукашэнку да пазбаўлення волі;

3. Ігара Сімашковіча па арт. 130, 361-1, 368, 369 КК па абвінавачванні ў распальванні варожасці або варожасці, стварэнні экстрэмісцкага фарміравання або ўдзеле ў ім, абразе А. Лукашэнкі і прадстаўніка ўлады да пазбаўлення волі;

4. Антона Лісічкіна па арт. 369, 130 КК па абвінавачванні ў распальванні варожасці або варожасці, абразе прадстаўніка ўлады да пазбаўлення волі;

5. Ігара Ільюкевіча арт. 130, 361, 368, 369 КК па абвінавачванні ў распальванні варожасці або варожасці, закліках да санкцый, абразе А. Лукашэнкі і прадстаўніка ўлады да пазбаўлення волі;

6. Андрэя Урублеўскага паводле арт. 130, 361-1, 368, 369 паводле абвінавачвання ў распальванні варожасці або варажнечы, стварэнні экстрэмісцкага фармавання або ўдзеле ў ім, абразе А. Лукашэнкі і прадстаўніка ўлады да пазбаўлення волі;

7. Івана Падліпенцава паводле арт. 130, 361-1, 368, 369 паводле абвінавачвання ў распальванні варожасці або варажнечы, стварэнні экстрэмісцкага фармавання або ўдзеле ў ім, абразе А. Лукашэнкі і прадстаўніка ўлады да пазбаўлення волі.

Непрапарцыйна жорсткія дзеянні міліцыі, накіраваныя на спыненне мірных сходаў і іншых спосабаў рэалізацыі грамадзянамі сваіх правоў і асноўных свабод, нельга разглядаць як законную дзейнасць па абароне і ахове грамадскага парадку, а ў выпадках прычынення ў дачыненні да прадстаўнікоў МУС справакаванага імі жа гвалту "ў адказ" з боку пратэстоўцаў, дадзеныя дзеянні неабходна разглядаць, зыходзячы з цяжару прычыненай шкоды здароўю і намеру на прычыненне такой шкоды, а таксама як абарону ад відавочна неправамерных дзеянняў супрацоўнікаў праваахоўных органаў, якія дзейнічалі ў тым ліку па незаконным загадзе (неабходная абарона, крайняя неабходнасць).

Нам вядома аб накіраванні ў калонію Мікіты Самарына, асуджанага за супраціў супрацоўніку МУС у жніўні 2020 года, справакаванае нападамі на ўдзельнікаў мірных пратэстаў і паўсюдным адвольным ужываннем гвалту і забароненага абыходжання ў дачыненні да грамадзянскага насельніцтва да пазбаўлення волі па арт. 364 КК да двух гадоў і 6 месяцаў пазбаўлення волі.

Уладамі неабгрунтавана ўжываецца ўтрыманне пад вартай у адсутнасць дастатковых падстаў для ўжывання меры стрымання, якая абмяжоўвае асабістую свабоду: як адзначае Камітэт па правах чалавека ААН, "утрыманне пад вартай у выглядзе меры стрымання павінна быць разумным і неабходным у любых абставінах". "Утрыманне пад вартай асоб, якія чакаюць суда, павінна быць выключэннем, а не правілам... вызваленне ад такога ўтрымання пад вартай можа ставіцца ў залежнасць ад прадстаўлення гарантый яўкі на суд, яўкі на судовае разбіральніцтва ў любой іншай яго стадыі і (у выпадку неабходнасці) яўкі для выканання прысуду. Гэтая прапанова тычыцца асоб, якія чакаюць судовага разбору паводле крымінальнага абвінавачвання, гэта значыць пасля прад'яўлення абвінавачвання, але аналагічнае патрабаванне, якое ахоплівае перыяд да прад'яўлення абвінавачвання, выцякае з забароны адвольнага арышту... Ужыванне дасудовага ўтрымання пад вартай да падазраваных і абвінавачаных не павінна быць агульнай практыкай. Заключэнне пад варту павінна быць заснаванае на прынятым у кожным канкрэтным выпадку рашэнні аб тым, што яно абгрунтаванае і неабходнае з улікам усіх абставінаў для такіх мэтаў, як папярэджанне ўцёкаў, умяшання ў працэс збірання доказаў або рэцыдыву злачынства... Адпаведныя фактары павінныя быць прапісаныя ў законе і не мусяць утрымліваць расплывістых і шырокіх стандартаў, такіх як "грамадская небяспека"... дасудовае ўтрыманне пад вартай павінна ўжывацца не на аснове магчымага прысуду, а на аснове вызначэння неабходнасці ў гэтай меры стрымання".

Вядома аб узяцці пад варту Максіма Ралько паводле абвінавачвання ва ўдзеле ў баявых дзеяннях на баку Украіны і іншых палітычна матываваных абвінавачваннях.

Ацэньваючы ўсе гэтыя выпадкі крымінальнага пераследу, мы прыходзім да высновы аб існаванні ў кожным з іх палітычнага матыву пераследу абвінавачаных.

У адпаведнасці з Кіраўніцтвам па вызначэнні паняцця "палітычны зняволены", палітычным зняволеным з'яўляецца асоба, пазбаўленая волі, калі пры наяўнасці палітычных матываў яго пераследу мае месца хоць бы адзін з наступных фактараў:

• a) пазбаўленне волі было ўжытае ў парушэнне права на справядлівае судовае разбіральніцтва, іншых правоў і свабод, гарантаваных Пактам або Еўрапейскай канвенцыяй аб абароне правоў чалавека і асноўных свабод;

• d) асоба пазбаўленая волі выбарча ў параўнанні з іншымі асобамі.

Мы, прадстаўнікі беларускай праваабарончай супольнасці, заяўляем, што далейшае пазбаўленне волі Алега Цімашэнкава, Вольгі Губар, Ігара Сімашковіча, Антона Лісічкіна, Ігара Ільюкевіча, Андрэя Урублеўскага, Івана Падліпенцава, Мікіты Самарына, Максіма Ралько з'яўляецца палітычна матываваным, а яны самі – палітычнымі зняволенымі.

Мы патрабуем ад уладаў Беларусі:

• перагледзець вынесеныя ў дачыненні да названых палітвязняў прысуды і выбраныя меры стрымання пры захаванні права на справядлівае разбіральніцтва і ліквідацыі фактараў, якія паўплывалі на кваліфікацыю дзей, выгляд і памер пакарання;

• вызваліць названых палітвязняў, ужыўшы іншыя захады для забеспячэння іх яўкі ў суд;

• неадкладна вызваліць усіх палітычных зняволеных, перагледзець палітычна матываваныя прысуды і спыніць палітычныя рэпрэсіі супраць грамадзян краіны.

Праваабарончы цэнтр "Вясна";

Respect-Protect-Fulfill;

Прававая ініцыятыва;

Lawtrend.