Больш за 100 нобелеўскіх лаўрэатаў далучыліся да Міжнароднага ПЭНа ў падтрымцы лаўрэата Нобелеўскай прэміі міру Алеся Бяляцкага

Міжнародны ПЭН, арганізацыя літаратараў і арганізацыя па абароне свабоды слова, публікуе ліст, падпісаны 103 нобелеўскімі лаўрэатамі, у якім выказваецца салідарнасць з пісьменнікам, праваабаронцам, лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру і сябрам ПЭНа Алесем Бяляцкім і асуджаецца жорсткае, няспыннае і сістэматычнае падаўленне беларускімі ўладамі незалежных меркаванняў.

Гэты зварот пераклаў ПЭН-Беларусь.

Мы, ніжэйпадпісаныя нобелеўскія лаўрэаты, заклікаем да неадкладнага і безадгаворачнага вызвалення нашага калегі – пісьменніка, праваабаронцы, лаўрэата Нобелеўскай прэміі міру і сябра ПЭНа Алеся Бяляцкага.

Алесь Бяляцкі прысвяціў сваё жыццё прасоўванню дэмакратыі і правоў чалавека ў Беларусі. Ён наважыўся заклікаць прэзідэнта Аляксандра Лукашэнку да адказу за яго бязлітаснае, няспыннае і сістэматычнае падаўленне незалежных галасоў. За гэта ён плаціць дарагой цаной – дзесяццю гадамі зняволення па надуманых падставах.

Алесь Бяляцкі – сімвал надзеі і натхнення для праваабаронцаў усяго свету, і ён варты пашаны. Замест гэтага ён апынуўся за кратамі разам з пяццю сябрамі праваабаронцага цэнтра «Вясна», заснаванага ім, каб падтрымаць тых, каго прыгнятаюць і пераследуюць беларускія ўлады.

У снежні 2022 года Бяляцкаму не дазволілі выступіць з прамовай на цырымоніі ўручэння Нобелеўскай прэміі міру ў Осла, дзе яго віталі як промень святла ў рэгіёне і за яго межамі.

Свет заслугоўвае таго, каб пачуць голас Бяляцкага.

Мы падтрымліваем Алеся Бяляцкага і яго паплечнікаў па «Вясне»: Марфу Рабкову, Валянціна Стэфановіча, Уладзіміра Лабковіча, Леаніда Судаленку, Андрэя Чапюка – і заклікаем тэрмінова адмяніць іх прысуды і зняць усе абвінавачванні.

Мы салідарныя са шматлікімі пісьменнікамі, журналістамі, дзеячамі культуры, праваабаронцамі і грамадзянамі Беларусі, якія адбываюць доўгія турэмныя тэрміны за тое, што яны мірна выказвалі сваё меркаванне і казалі ўладзе праўду.

Мы падтрымліваем мужны народ Беларусі, які працягвае змагацца за свае чалавечыя правы.

Кажучы словамі Алеся Бяляцкага, мы таксама верым, бо ведаем, што пасля зімы заўжды наступае вясна.

Падпісанты:

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі ў галіне хіміі: Пітэр Агрэ (2003), Томас Р. Чэх (1989), Марцін Чалфі (2008), Эманюэль Шарпанцье (2020), Аарон Чэхановер (2004), Эліяс Джэймс Коры (1990), Іаган Дайзенхофер (1988), Жак Дзюбашэ (2017), Ёахім Франк (2017), Алан Хігер (2000), Рычард Хендэрсан (2017), Дадлі Р. Хершбах (1986), Роальд Хофман (1981), Роберт Хубер (1988), Марцін Карплюс (2013), Браян К. Кабылка (2012), Роджэр Д. Корнберг (2006), Юань Т. Лі (1986), Роберт Дж. Лефкавіц (2012), Жан-Мары Лен (1987), Хартмут Мішэль (1988), Джон К. Паланьі (1986), Жан-П’ер Саваж (2016), Рычард Р. Шрок (2005), Ар’е Варшэль (2013), М. Стэнлі Уітынгем (2019).

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі ў галіне эканомікі: Эстэр Дзюфло (2019), Олівер Харт (2016), Гвіда В. Імбенс (2021), Фін Э. Кідланд (2004), Эрык С. Маскін (2007), Пол Р. Мілграм (2020), Эдмунд С. Фелпс (2006), Элвін Э. Рот (2012), Вернан Л. Сміт (2002), Джозэф Э. Стыгліц (2001).

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па літаратуры: Святлана Алексіевіч (2015), Дж. М. Кутзее (2003), Ані Эрно (2022), Луіза Глюк (2020), Абдулразак Гурнах (2021), Кадзуа Ісігура (2017), Эльфрыда Елінек (2004), Патрык Мадыяно (2014), Герта Мюлер (2009), Архан Памук (2006), Воле Шаінка (1986), Вольга Такарчук (2018), Марыа Варгас Льоса (2010).

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны: Харві Дж. Альтэр (2020), Дж. Майкл Бішап (1989), Элізабет Х. Блэкберн (2009), Марыа Р. Капекі (2007), Эндру З. Файр (2006), Кэрал В. Грайдэр (2009), Джэфры Конар Хол (2017), Харальд цур Хаўзен (2008), Жуль А. Хофман (2011), Тасуку Хондзё (2018), сэр Майкл Хоўтан (2020), Цім Хант (2001), Луіс Дж. Ігнаро (1998), Эрык Р. Кандэль (2000), Бары Дж. Маршал (2005), Крэйг С. Мело (2006), Эдвард Мозер (2014), Май-Брыт Мозер (2014), Эрвін Нехер (1991), сэр Пол М. Нерс (2001), Стэнлі Б. Прусінер (1997), сэр Пітэр Дж. Рэткліф (2019), Чарльз М. Райс (2020), сэр Рычард Дж. Робертс (1993), Майкл Росбаш (2017), Джэймс Э. Ротман (2013), Грэг Л. Семенза (2019), Гамільтан О. Сміт (1978), Гаральд Э. Вармус (1989), Эрык Ф. Вішаус (1995), Торстэн Н. Візел (1981).

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру: Шырын Эбадзі (2003), Дзмітрый Муратаў (2021), Марыя Рэса (2021), Оскар Арыяс Санчэс (1987), Хуан Мануэль Сантас (2016).

Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі ў галіне фізікі: Бары Кларк Барыш (2017), Альберт Ферт (2007), Джэром І. Фрыдман (1990), Джон Л. Хол (2005), Серж Арош (2012), Такаакі Каджыта (2015), Вольфганг Кетэрле (2001), Энтані Дж. Легет (2003), Джон С. Мазер (2006), Мішэль Мэр (2019), Канстанцін Навасёлаў (2010), Роджэр Пэнроўз (2020), Уільям Д. Філіпс (1997), Х. Дэвід Політцэр (2004), Хорст Л. Стормер (1998), Кіп Стывен Торн (2017), Дэніэл К. Цуй (1998), Роберт Вудра Вільсан (1978).

Асаблівая падзяка Дж.М. Кутзее і сэру Рычарду Дж. Робертсу.

Дадатковая інфармацыя

14 ліпеня 2021 года Алесь Бяляцкі разам з некалькімі калегамі па «Вясне» быў затрыманы пасля ператрусаў, праведзеных беларускімі сілавымі органамі ў больш як дзесяці арганізацыях грамадзянскай супольнасці і праваабарончых арганізацыях. 17 ліпеня яго перавялі ў СІЗА па сфабрыкаваным абвінавачванні ва ўхіленні ад выплаты падаткаў. У далейшым яму былі прад’яўлены абвінавачванні ў кантрабандзе (ч. 4 арт. 228 КК РБ) і арганізацыі і фінансаванні дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак (ч. 2 арт. 342 КК РБ). У снежні 2022 года Алесь Бяляцкі быў уганараваны Нобелеўскай прэміяй міру разам з расійскай праваабарончай арганізацыяй «Мемарыял» і ўкраінскай праваабарончай арганізацыяй «Цэнтр грамадзянскіх свабод» − годная ўзнагарода за бясстрашную працу.  3 сакавіка 2023 года Алесь Бяляцкі быў асуджаны на 10 гадоў пазбаўлення волі разам з сябрамі рады «Вясны» Валянцінам Стэфановічам і Уладзімірам Лабковічам, якім прысудзілі, адпаведна,  дзевяць і сем гадоў. Упершыню Алесь Бяляцкі апынуўся за кратамі ў 2011 годзе і правёў у няволі 1052 дні.

Крызіс у Беларусі, які выбухнуў у 2020 годзе, не мае прыкмет аслаблення, бо права на свабоду слова, асацыяцый і мірных сходаў па-ранейшаму знаходзіцца пад пастаянным уціскам. Беларускія ўлады адказалі крытыкам жорсткасцю і рэпрэсіямі і правялі «зачыстку» грамадзянскай супольнасці, напрыклад, ліквідаваўшы Беларускі ПЭН-цэнтр у жніўні 2021 года. У дзясятках незалежных выдавецтваў адбыліся ператрусы за прасоўванне кніг беларускіх пісьменнікаў і кніг па-беларуску, а іх дзейнасць па надуманых падставах была прыпыненая. Толькі ў 2022 годзе Беларускі ПЭН задакументаваў 1390 парушэнняў культурных правоў і правоў чалавека ў дачыненні да дзеячаў культуры. У снежні 2022 года Беларускі ПЭН выпусціў кнігу (пра) Алеся Бяляцкага.

Для атрымання дадатковай інфармацыі пра працу Міжнароднага ПЭНа на карысць Беларусі, азнаёмцеся, калі ласка, з Impunity Reigns – Writers resist за 2022 год: у дакуменце апісаны 115 выпадкаў пераследу пісьменнікаў, у тым ліку Алеся Бяляцкага, ва ўсім свеце.

Па дадаткову інфармацыю звяртайцеся да Аўрэліі Дaндo, кіраўніцы рэгіёна Еўропы і Цэнтральнай Азіі Міжнароднага ПЭНа: Aurelia.dondo@pen-international.org

Чытаць па-англійску на сайце Міжнароднага ПЭНа, на сайце The Guardian.

Публікуецца паводле сайту ПЭН-Беларусь