«Артыкул 19»: Беларусь праз два гады пасля фальсіфікацыі выбараў: мужнасць, стойкасць і непакорлівасць

Свет назіраў за тым, як беларусы мірна аб'ядналіся супраць рэжыму Лукашэнкі пасля фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Праз два гады пасля беспрэцэдэнтнай агульнанацыянальнай хвалі пратэстаў беларускія ўлады працягваюць шырокамаштабнае падаўленне грамадзянскай супольнасці, якое пагоршылася з пачаткам уварвання Расіі ва Украіну.

У другую гадавіну фальсіфікацыі вынікаў галасавання праваабарончая арганізацыя «Артыкул 19» падтрымлівае мужны народ Беларусі, які працягвае ўпарта змагацца за дэмакратыю і свабоду, нягледзячы на ​​бесперапынныя рэпрэсіі.

9 жніўня 2020 года, неўзабаве пасля закрыцця выбарчых участкаў у Менску, тысячы беларусаў выйшлі на вуліцы, каб аспрэчыць перамогу Лукашэнкі на сфальсіфікаваных выбарах. У сваю чаргу, дзяржаўны апарат развязаў масавыя рэпрэсіі супраць мірных дэманстрантаў, якія ўзмацніліся і прывялі да масавага ад’езду людзей, якія шукаюць прыстанішча ў суседніх краінах. Сёння ў Беларусі налічваецца больш за 1250 палітычных зняволеных. Больш за 30 000 чалавек былі арыштаваныя, многія пацярпелі ад фізічнага гвалту з боку міліцыі. Сведчанні вызваленых пратэстоўцаў аб збіцці і катаваннях малююць змрочную карціну гвалту, які даводзіцца цярпець тым, хто выступае супраць рэжыму Лукашэнкі.

Дзесяткі журналістаў, праваабаронцаў і простых грамадзян былі прыгавораны да суровых турэмных тэрмінаў пасля фіктыўных судовых працэсаў, праведзеных за зачыненымі дзвярыма і заснаваных на сфабрыкаваных абвінавачаннях.

У снежні 2021 года актывіст і блогер Сяргей Ціханоўскі быў прыгавораны да 18 гадоў пазбаўлення волі за «арганізацыю масавых беспарадкаў і распальванне сацыяльнай нянавісці» ў сувязі з яго планамі кінуць выклік Лукашэнку на прэзідэнцкіх выбарах. Яго арышт перад галасаваннем прымусіў яго жонку Святлану Ціханоўскую ўступіць у справу і ўзначаліць дэмакратычны рух, які зараджаўся ў той час.

У ліпені 2022 года журналістка Кацярына Андрэева ​​была прызнана вінаватай у дзяржаўнай здрадзе і прыгаворана да дадатковых васьмі гадоў пазбаўлення волі, усяго за некалькі месяцаў да заканчэння яе першага турэмнага тэрміну.

Наш былы калега Андрэй Аляксандраў знаходзіцца пад вартай са студзеня 2021 года за тое, што нібыта заплаціў штрафы і пакрыў выдаткі на ўтрыманне пад вартай затрыманых падчас адной з акцыяў пратэсту ў Менску. Яму прад'яўлены абвінавачанні ў  «дзяржаўнай зрадзе», што можа прывесці яго ў турму на тэрмін да 15 гадоў. У змрочную гадавіну ягонага незаконнага затрымання «Артыкул 19» і «Індкс цэнзуры» пачалі кампанію салідарнасці з патрабаваннем вызваліць Андрэя і яго партнёрку Ірыну Злобіну.

Падаўленне іншадумства ўзмацняецца

Свабода слова – гэта першае права, на якое робяць замах аўтакраты, каб умацаваць сваю ўладу. Турэмнае зняволенне журналістаў і актывістаў з'яўляецца толькі адной з шырокага спектру ганебных тактык, якія Лукашэнка прымяняе для падаўлення іншадумства. Перашкоды праўдзівай інфармацыі чыняцца, каб умацаваць і без таго пашыраную культуру беспакаранасці. Рэжым спрыяе паўсюднай цэнзуры, забараняючы або блакуючы сотні навінавых сайтаў, якія выкрываюць дзяржаўную прапаганду. У кватэрах многіх журналістаў міліцыя правяла ператрусы.

Акрамя таго, Вярхоўны суд прыняў рашэнне аб ліквідацыі дзясяткаў праваабарончых арганізацый, у тым ліку Беларускую асацыяцыю журналістаў (БАЖ) і Беларускі ПЭН, самых вядомых у краіне абаронцаў свабоды СМІ і свабоды слова. Тым, хто працягвае супрацоўнічаць з ліквідаванымі няўрадавымі арганізацыямі, пагражаюць буйныя штрафы і турэмнае зняволенне.

У цені ўварвання Расіі ва Украіну і улічваючы моцную падтрымку, якую беларусы з самага пачатку аказвалі ўкраінцам, рэжым Лукашэнкі яшчэ больш узмацніў рэпрэсіі супраць грамадзянскай супольнасці. 27 лютага больш за 800 чалавек былі арыштаваныя падчас пратэстаў супраць вайны ва Ўкраіне.

18 мая 2022 года ўлады ўвялі пакаранне смерцю за «замахі на тэрарыстычныя акты», якое можа быць выкарыстана для далейшага падаўлення палітычных дысідэнтаў.

Толькі з красавіка па чэрвень 2022 года не менш за 22 чалавекі былі затрыманыя па абвінавачанні ў «экстрэмізме». Па стане на сярэдзіну чэрвеня 2022 года былі прынятыя 283 судовыя рашэнні аб прызнанні матэрыялаў «экстрэмісцкімі», такіх як матэрыялы на Telegram-каналах актывістаў і незалежных медыя-рэсурсах. У ліпені 20-гадовая студэнтка Данута Перадня была прыгаворана да 6,5 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі-пасяленні за тое, што падзялілася тэкстам, які крытыкуе Уладзіміра Пуціна і Аляксандра Лукашэнку за вайну.

У другую гадавіну пратэстаў мы заклікаем міжнародную супольнасць падтрымаць беларускую грамадзянскую супольнасць, працягваць падтрымліваць дэмакратычныя пераўтварэнні ў Беларусі і супрацьстаяць рэпрэсіям.

Мы прызнаем вялікую мужнасць беларускага народа, які працягвае змагацца за захаванне сваіх асноўных правоў, нягледзячы на гвалт, рэпрэсіі і жорсткасць. «Артыкул 19» падтрымлівае народ Беларусі ў яго імкненні да справядлівасці і свабоды.

Беларусь знаходзіцца на 157 месцы з 161 краіны ў Сусветнай справаздачы аб свабоде слова за 2022 год – штогадовым аглядзе «Артыкула 19» аб стане свабоды выказвання меркаванняў і права на інфармацыю ва ўсім свеце.

Арыгінал артыкула на сайце арганізацыі (на ангельскай мове).

Пераклад на беларускую мову: БДПЧ.