Беларускі ПЭН: Беларускі ПЭН: Хроніка парушэнняў правоў чалавека ў сферы культуры (1–15 ліпеня 2024 года)

На 31 ліпеня 2024 года: Людзей Слова ў няволі – не менш за 38, дзеячаў культуры ў няволі – не менш за 163.

На 6 гадоў зняволення і вялізны штраф асуджана ілюстратарка Наталля Левая.

Вынесены прысуды культурніцкаму блогеру Алесю Сабалеўскаму – 4 гады калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму, дакументалісту Яўгену Глушкову – 3 гады калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму, а таксама кожнаму з іх штрафы ў памеры 200 базавых велічынь, або 8000 рублёў (~ 2440 долараў).

Распачаўся завочны судовы працэс у крымінальнай справе праваабаронцы, літаратара і  журналіста Уладзіміра Хільмановіча.

У дачыненні да маці і цёткі аўтара турэмнай літаратуры Аляксандра Францкевіча распачаты крымінальныя справы.

Каталіцкі святар Анджэй Юхневіч, які размяшчаў у Facebook нацыянальную сімволіку і маліўся за народ Украіны, знаходзіцца за кратамі.

У арыштаванай кватэры рэдактара сайта orsha.eu, краязнаўцы Ігара Казмерчака адбыўся ператрус.

I. Крымінальны пераслед дзеячаў культуры, аўтараў і выканаўцаў

1. 17 ліпеня ў Брэсцкім абласным судзе паводле крымінальнага артыкула асуджана ілюстратарка Наталля Левая. За данаты ў ініцыятывы і фонды яе асудзілі на 6 гадоў зняволення ў калоніі агульнага рэжыму і штраф у памеры 1000 базавых велічынь, або 40 000 рублёў (~ 12 216 долараў). Суд праходзіў у закрытым рэжыме. Наталлю Левую прызналі вінаватай паводле ч. 2 арт. 361.1 Крымінальнага кодэкса (фінансаванне экстрэмісцкай дзейнасці), ч. 2 арт. 361.3 Крымінальнага кодэкса (фінансаванне ўдзелу ў ваенных дзеяннях на тэрыторыі замежнай дзяржавы).

2. 27 ліпеня ў судзе Гродзенскага раёна распачаўся завочны судовы працэс паводле крымінальнай справы праваабаронцы, літаратара і журналіста Уладзіміра Хільмановіча, якому інкрымінуюць ч. 1 і ч. 2 арт. 361.4 Крымінальнага кодэкса (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці), а таксама ч. 3 арт. 361.1 Крымінальнага кодэкса (удзел у экстрэмісцкім фарміраванні).

3. 31 ліпеня ў Магілёўскім абласным судзе вынесены прысуды культурніцкаму блогеру Алесю Сабалеўскаму – 4 гады калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму; дакументалісту Яўгену Глушкову – 3 гады калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму, а таксама штрафы кожнаму ў памеры 200 базавых велічынь, або 8000 рублёў (~ 2440 долараў). Алеся Сабалеўскага і Яўгена Глушкова асудзілі паводле ч. 1 і ч. 3 арт. 361.1 Крымінальнага кодэкса (стварэнне экстрэмісцкага фарміравання або ўдзел у ім), ч. 1 арт. 361.3 Крымінальнага кодэкса (удзел у ваенных дзеяннях на тэрыторыі замежнай дзяржавы ці падрыхтоўка асоб да такога ўдзелу).

II. Пераслед сваякоў палітзняволеных дзеячаў культуры і літаратараў

19 ліпеня ў Ваўкавыску затрымалі Таццяну Францкевіч – маці палітвязня, аўтара турэмнай літаратуры Аляксандра Францкевіча, а таксама яе сястру Наталлю Лабацэвіч. Затрыманне адбылося ў калоніі № 11 у Ваўкавыску, калі яны прывезлі перадачу Аляксандру Францкевічу. Супраць абедзвюх распачалі крымінальную справу паводле арт. 361.4  Крымінальнага кодэкса (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці). Аляксандр Францкевіч – актывіст анархісцкага руху, літаратар, аўтар турэмнай прозы. Неаднаразова зазнаваў адміністрацыйны і крымінальны пераслед за грамадзянскую пазіцыю і ўдзел у пратэстах, двойчы быў прызнаны палітвязнем. За кратамі напісаў апавяданні «Дневник потерявшейся девочки», «Обними меня крепче», якія ўвайшлі ў кнігу «Голас волі з-за кратаў. Анталогія твораў беларускіх палітзняволеных» (Вільня, 2013). У 2013 годзе за апавяданне «Обними меня крепче» стаў лаўрэатам прэміі Францішка Аляхновіча, заснаванай Беларускім ПЭН-цэнтрам супольна з «Радыё Свабода» – за найлепшы твор, напісаны ў зняволенні. 13 жніўня 2020 года быў затрыманы. 6 верасня 2022 года ў Мінскім гарадскім судзе яму быў вынесены прысуд: 17 гадоў калоніі ва ўмовах строгага рэжыму і штраф у памеры 700 базавых велічынь, або 22 400 рублёў (больш за 8800 долараў).

III. Рэпрэсіі за беларускую і ўкраінскую нацыянальную сімволіку

Каталіцкі святар з Шуміліна Анджэй Юхневіч з 8 траўня знаходзіцца за кратамі. Пасля некалькіх адміністрацыйных арыштаў супраць яго распачалі крымінальную справу. 10 траўня за «пікет, праведзены ў сацсетках» суд Першамайскага раёна Віцебска прызначыў яму першы арышт на 15 сутак. Падчас судовага разбору Анджэй Юхневіч пацвердзіў, што з’яўляецца карыстальнікам сацыяльнай сеткі Facebook, мае акаўнт, дзе размясціў фотаздымак на бел-чырвона-белым фоне. Прызнаў, што размясціў выяву дзяржаўнага ўкраінскага сцяга. На сайце місіянераў-аблатаў змешчаны выказванні Анджэя Юхневіча пра вайну супраць Украіны: «Хачу выказаць нашу глыбокую салідарнасць і духоўную падтрымку нашым братам ва Украіне і ўсяму ўкраінскаму народу. […] Мы вырашылі кожны дзень маліцца разам з нашымі парафіянамі за навяртанне Расіі і Беларусі і за неадкладнае спыненне вайны ва Украіне».

IV. Умовы ў месцах пазбаўлення волі

24 ліпеня стала вядома, што краязнаўцу і актывіста Уладзіміра Гундара чарговы раз пазбавілі кароткатэрміновага спаткання, якое мелася быць у верасні. За якое парушэнне, адміністрацыя калонні не паведаміла. Уладзімір Гундар – палітвязень, інвалід другой групы (не мае нагі), асуджаны  паводле «справы Аўтуховіча» на 20 гадоў калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму. За кратамі піша вершы на беларускай мове.

V. Пераслед культурных дзеячаў, якія ў выніку палітычнага пераследу пакінулі Беларусь

23 ліпеня ў Оршы ў кватэры рэдактара сайта orsha.eu, краязнаўца, актора паводле адукацыі Ігара Казмерчака быў праведзены ператрус. У 2021 годзе Ігар Казмярчак быў вымушаны пакінуць Беларусь пад пагрозай крымінальнага пераследу. Кватэра, дзе праходзіў ператрус, у 2023 годзе была арыштавана паводле распараджэння Следчага камітэта. Ігар Казмерчак – адзін з фігурантаў крымінальнай справы, распачатай супраць асоб, якія мелі дачыненне да СМІ, прызнаных «экстрэмісцкімі фарміраваннямі».

Арыгінальная публікацыя на сайце Беларускага ПЭНу