«Пераслед беларусаў выйшаў за межы Беларусі». Як у 2024 рэжым рэпрэсаваў людзей у выгнанні

Ілюстрацыя: Валанцёрская служба "Вясны"

У Беларусі сёння налічваецца больш за 1300 палітзняволеных. Перад чарговымі выбарамі* людзі ўнутры краіны зазнаюць неймаверны ціск і пераслед: затрыманні і вобшукі не спыняюцца ўжо пяты год. Праз палітычны пераслед усё больш і больш людзей вымушаныя пакідаць свой дом і з’язджаць з Беларусі, аднак і гэтага рэжыму недастаткова. У 2024 годзе на вымушаных уцекачоў аказваецца ўсё мацнейшы ціск: канвеер завочных судоў, вобшукі ў сваякоў, якія засталіся ў Беларусі, новыя пагрозы і абмежаванні — далёка не поўны спіс рэпрэсіўных практык, якія ўлады выкарыстоўваюць супраць іх.

Выдача

У лістападзе 2024 году В'етнам выдаў Беларусі "каліноўца" Васіля Верамейчыка, затрыманага ў гэтай азіяцкай краіне. Паведамляецца, што мужчына апынуўся ў Азіі, бо Літва прызнала яго пагрозай нацыянальнай бяспецы і забараніла ўезд у Еўрасаюз. Мужчыну даставілі ў Беларусь увечары 14 лістапада пад канвоем з трох чалавек. За "ўдзел у пагромах і спробу падпалу аўтамабіля супрацоўнікаў пракуратуры" ў дачыненні да яго была ўзбуджаная крымінальная справа паводле ч.1 арт. 366 (гвалт альбо пагроза ў дачыненні да службовай асобы, якая выконвае службовыя абавязкі) Крымінальнага кодэкса. Мужчына з'яўляўся сябрам Каардынацыйнай рады. Офіс Святланы Ціханоўскай выказаў рашучы пратэст у сувязі з гэтым.

З пачатку рэпрэсій у 2020 годзе вядомыя таксама выпадкі затрымання беларусаў у Расеі. Напрыклад, быў арыштаваны былы палітвязень Аляксей Коршун, а таксама палітвязеньЮрый Касцюк, якога збівалі падчас экстрадыцыі. 

Завочныя суды

Леаніду Судаленку.Алене Маслюковай

Пагрозы сілавікоў

Ціск на сваякоў у Беларусі

Вольгі ТакарчукІрыну Такарчук

Пераслед за ўдзел у маршах за мяжой

Разнастайныя спісы “непажаданых”

Крыміналізацыя сувязі з людзьмі за мяжой

Дакументальны ціск

Пераслед беларусаў за мяжой пракаментаваў праваабаронца "Вясны" Павел Сапелка: 

"Пераслед беларусаў за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх правоў і свабод, а таксама праявы дзяржаўнага тэрарызму з мэтай запалохаць іншадумцаў, апанентаў рэжыму і нават звычайных людзей выйшаў за межы Беларусі.

Спецыяльная дакладчыца Савета па правах чалавека ААН Анаіс Марэн у сваёй заключнай справаздачы адзначыла недапушчальнасць мер, накіраваных супраць грамадзян, якія пераязджаюць за мяжу, і членаў іх сем'яў, палітычна матываванага пераследу і парушэння гарантый справядлівага судовага разбору. Асобна яна паказала на неабходнасць прыняцця мер, у адпаведнасці з унутраным заканадаўствам дзяржаў — сябраў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, каб ліквідаваць рызыку масавай страты беларускімі грамадзянамі за мяжой пасведчанняў асобы і праязных дакументаў.

З лета 2020 года дзеянні беларускага рэжыму ўяўляюць сабой шырокамаштабны і сістэматычны напад на грамадзянскае насельніцтва. Улічваючы гэта, урад Літоўскай Рэспублікі, у адпаведнасці з артыкуламі 13 (а) і 14 Рымскага статута 30 верасня 2024 года, перадаў у Міжнародны крымінальны суд сітуацыю ў Рэспубліцы Беларусь для расследавання пракуратурай Суда. Урад адзначыў, што "у рамках гэтага нападу рэжым прымусова перамясціў сотні тысяч законных жыхароў Беларусі на тэрыторыі суседняй Літвы і іншых, без падстаў, дазволеных міжнародным правам. Такое перамяшчэнне, вядомае як дэпартацыя (паколькі яно ажыццяўляецца праз мяжу), адбылося з дапамогай розных асноўных дзеянняў/паводзін, названых вышэй, уключаючы высылку або іншыя прымусовыя дзеянні або іншыя звязаныя з гэтым злачынствы, і было здзейснена па палітычных матывах.

Дэпартацыя была ключавой мэтай атакі беларускага рэжыму — пазбавіцца любымі сродкамі ад усіх крытыкаў і апанентаў, каб умацаваць аўтарытарнае становішча рэжыму ва ўладзе. Усе непасрэдныя выканаўцы, іх камандзіры і начальнікі былі відавочна дасведчаныя аб атацы. Існуюць відавочныя сувязі паміж высылкамі, пагрозамі і іншымі ключавымі фактарамі, якія спрыяюць прымусоваму асяроддзю, і агульнай атакай, якая вядзе да незаконнай дэпартацыі". Юрысты мяркуюць, што ў сукупнасці гэтыя дзеянні ўяўляюць сабой злачынствы супраць чалавечнасці трох розных тыпаў: (а) незаконная дэпартацыя, (б) пераслед і (в) іншыя бесчалавечныя дзеянні і, магчыма, іншыя звязаныя з імі злачынствы".

Арыгінальны артыкул на сайце "Вясны"