«Вясна» тлумачыць: што такое «тэрмін даўніны», і каго можна прыцягнуць да адказнасці за пратэсты 2020 года пасля яго сканчэння

 Чаму сілавікі цягам апошніх месяцаў пачалі актыўней пераследаваць удзельнікаў пратэстаў 2020 года?

У кастрычніку 2020 года А. Лукашэнка заявіў, што "яны знойдуць кожнага, хто ўдзельнічаў у пратэстах. Сучасныя сродкі дазваляюць гэта рабіць. І кожны адкажа за свае дзеянні. Яны ў гэтым кірунку працуюць". Такім чынам, сілавікам у 2020 годзе А. Лукашэнка даручыў заданне – знайсці кожнага пратэстоўца і прыцягнуць яго да адказнасці.

Але Крымінальны кодэкс прадугледжвае віды вызвалення ад крымінальнай адказнасці. Адзін з якіх — гэта вызваленне ад крымінальнай адказнасці ў сувязі са сканчэннем тэрмінаў даўніны (арт. 83 КК).

Калі асоба здзейсніла менш цяжкае злачынства, то тэрмін даўніны складае пяць гадоў са дня здзяйснення злачынства (арт. 83 КК). Да менш цяжкіх злачынстваў адносяцца наўмысныя злачынствы, за якія законам прадугледжана максімальнае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін не звыш шасці гадоў (арт. 12 КК). Максімальнае пакаранне за "арганізацыю і падрыхтоўку дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх" (арт.342 КК) складае чатыры гады пазбаўлення волі. Адпаведна, злачынства падпадае пад катэгорыю менш цяжкіх. Такім чынам, тэрмін даўнасці складае пяць гадоў са дня здзяйснення злачынства.

Зыходзячы з вышэйзгаданага, па заканчэнні пяці гадоў некаторых удзельнікаў масавых мерапрыемстваў прыцягнуць да адказнасці будзе немагчыма. Гэта будзе азначаць, што сілавікі не выканалі даручэнне А. Лукашэнкі. Адпаведна, пры набліжэнні дэдлайну, ім трэба максімальна папрацаваць, каб лічба асуджаных была блізкая да лічбы ўдзельнікаў пратэстаў, якая абвяшчалася хаця б у прапагандысцкіх СМІ.

 Што такое тэрмін даўніны і да якога часу будуць працягвацца суды па 342 артыкуле?

Тэрмін даўніны вылічаецца са дня здзяйснення злачынства да дня ўступлення ў законную сілу прысуду суда і не перарываецца ўзбуджэннем крымінальнай справы. Па заканчэнні пяці гадоў пасля здзяйснення злачынства, напрыклад, пасля ўдзелу ў мітынгах, калі чалавек не здзяйсняў больш іншых злачынстваў, яго да крымінальнай адказнасці не прыцягнуць. Неабходна звярнуць увагу, што тэрмін вылічаецца да дня ўступлення прысуду ў законную сілу. Згодна з ч. 1 арт. 399 КПК, прысуд, уступае ў законную сілу па заканчэнні тэрміну на апеляцыйныя абскарджанне і апратэставанне. Абскарджаны або апратэставаны прысуд, вызначэнне, пастанова суда ўступаюць у законную сілу з моманту прыняцця па іх рашэння судом апеляцыйнай інстанцыі. Такім чынам, калі вы падаеце апеляцыйную скаргу, пяцігадовы тэрмін можа скончыцца да прыняцця рашэння судом апеляцыйнай інстанцыі. 

 А што, калі ўзбудзілі крымінальную справу па арт. 342 КК супраць чалавека, які знаходзіцца ў эміграцыі?

У крымінальным законе вызначаны падставы, калі тэрмін даўнасці прыпыняецца: асоба, якая ўчыніла злачынства, схавалася ад органа крымінальнага пераследу або суда. У гэтых выпадках працяг тэрмінаў даўніны аднаўляецца са дня затрымання асобы або яўкі яго з павіннай. Аднак па заканчэнні 15 гадоў пасля здзяйснення злачынства, асоба не можа быць прыцягнута да адказнасці. Акрамя таго, органы павінны будуць даказаць, што асоба сапраўды наўмысна хавалася ад следства і яны спрабавалі знайсці чалавека.

 Ці змогуць прыцягваць да крымінальнай адказнасці пратэстоўцаў пасля сканчэння тэрміна даўніны?

Не, калі тэрмін скончыўся, то не могуць. Аднак па іншых артыкулах могуць, напрыклад, паводле арт. 293 КК (масавыя беспарадкі). Па ім тэрмін даўніны складае ад 10 да 15 гадоў, так як злачынства адносіцца да катэгорыі цяжкіх і асабліва цяжкіх.

 Як вы ацэньваеце цяперашнюю сітуацыю з крымінальным пераследам у краіне?

Цяпер сілавікі актыўна працуюць, каб паспець паспрыяць прыцягненню да адказнасці ўсіх удзельнікаў пратэстаў. Гэта будзе паказчыкам добрай працы і беспярэчнага выканання ўсіх даручэнняў Лукашэнкі. Таму колькасць затрыманых застаецца на высокім узроўні. Пераслед нязгодных не спыняецца.