Працоўная група ААН прызнала адвольным пазбаўленне волі актывісткі Паліны Шарэнды-Панасюк

Паліна Шарэнда-Панасюк пасля вызвалення, люты, 2025

Працоўная група ААН па адвольных затрыманнях разгледзела справу былой палітзняволенай Паліны Шарэнды-Панасюк і вынесла рашэнне на сваім апошнім пасяджэнні 25-29 жніўня 2025 года. Эксперты ААН пагадзіліся з аргументамі скаргі і прызналі пазбаўленне волі беларускай палітычнай актывісткі адвольным і парушаючым нормы міжнароднага права. Пра гэта паведамляе праваабарончая арганізацыя Respect-Protect-Fulfil.

Нагадаем, Паліну Шарэнду-Панасюк асудзілі 9 чэрвеня 2021 года ў Брэсце да двух гадоў пазбаўлення волі паводле арт. 369 (абраза прадстаўніка ўлады), арт. 364 (гвалт у дачыненні да супрацоўніка міліцыі) і арт. 368 Крымінальнага кодэкса (абраза Лукашэнкі). У 2022 годзе палітзняволеную асудзілі паводле ч.1 арт. 411 КК (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы) да яшчэ аднаго года калоніі. Паліна стала першай палітзняволенай жанчынай у Беларусі, асуджанай па гэтым артыкуле. У 2023 годзе паводле арт. 411 КК актывістцы прызначалі яшчэ адзін год і тры дні калоніі. Паліна павінна была выйсці па заканчэнні тэрміну 21 траўня 2024 года, але супраць яе ў трэці раз распачалі крымінальную справу паводле арт. 411 КК. Паліна выйшла на волю 1 лютага 2025 года па заканчэнні тэрміну. У хуткім часе Паліна з'ехала з Беларусі.

У сваім рашэнні Працоўная група паказала, што Паліна была пазбаўленая волі за рэалізацыю сваіх правоў на свабоду выказвання меркаванняў. Працоўная група падкрэсліла, што такія выказванні, якімі б непрыемнымі яны ні былі для ўладаў, знаходзяцца ў межах права на свабоду выказвання меркавання, якое абараняецца артыкулам 19 Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека і артыкулам 19 Пакта, — асабліва ў кантэксце меркаваных парушэнняў правоў і законнай рэакцыі грамадзяніна на несправядлівасць. Таксама Працоўная група пагадзілася з меркаваннем Спецыяльнай дакладчыцы па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі, якая рэкамендавала Беларусі адмяніць артыкулы 368 і 369 Крымінальнага кодэкса.

Акрамя таго, у ходзе судоў па крымінальных справах Паліны былі груба парушаныя яе правы на справядлівае судовае разбіральніцтва. У прыватнасці, парушэннямі з'яўляюцца неабгрунтаванае закрыццё судовых пасяджэнняў па частцы крымінальных спраў, памяшканне Паліны падчас суда ў клетку, а таксама ў цэлым залежнасць суддзяў ад выканаўчай улады і адсутнасць бесстароннасці. Пры гэтым Працоўная група пагадзілася з высновамі Спецыяльнай дакладчыцы па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі аб тым, што ў краіне адсутнічае незалежная судовая сістэма, і адзначыла, што беларускія суддзі вядуць «абвінаваўчыя» вытворчасці, парушаючы прэзумпцыю невінаватасці і права абвінавачаных на доступ да адваката.

Працоўная група асобна апісала і асудзіла практыку прымянення артыкула 411 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы), якую ў Беларусі выкарыстоўваюць для пастаяннага падаўжэння тэрміну зняволення. Група падкрэсліла, што "сістэматычнае даданне новых абвінавачванняў з мэтай прадухіліць яе [Шарэнды-Панасюк] вызваленне" з'яўляецца практыкай, падобнай на "дзверы, якія верцяцца" папярэдняга зняволення, і цалкам несумяшчальна з міжнароднымі нормамі.

Эксперты ААН прыйшлі да высновы, што сапраўдная справа разам з іншымі справамі, якія тычацца адвольнага затрымання ў Беларусі, можа сведчыць аб шырока распаўсюджанай або сістэматычнай практыцы адвольных затрыманняў у Беларусі. Працоўная група падкрэслівае, што дзяржавы абавязаны не дапускаць дзеянняў, якія могуць складаць злачынствы супраць чалавечнасці, а таксама караць такія дзеянні, калі яны здзяйсняюцца.

Працоўная група настойліва заклікала Беларусь неадкладна выправіць становішча Паліны Шарэнды-Панасюк, забяспечыць поўнае пакрыццё шкоды, расследаваць акалічнасцяў адвольнага пазбаўлення волі Паліны і прыняць належныя меры ў дачыненні да асоб, адказных за парушэнне яе правоў.

Мандат Працоўнай групы па адвольных затрыманнях прадугледжвае расследаванне выпадкаў адвольнага пазбаўлення волі або пазбаўлення волі ў парушэнне міжнародных нормаў, замацаваных ва Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека або міжнародна-прававых актах.

Арыгінальная публікацыя на сайце RPF

Пераклад на беларускую мову: сайт "Вясны"