«Міліцыя забрала нават мой заручальны пярсцёнак»

Сусветная арганізацыя супраць катаванняў (ОМСТ) зрабіла вялікі матэрыял пра Змітра Хведарука, затрыманага і збітага за ўдзел ў пратэстах у 2020 годзе.

"У 2020 годзе Зміцер Хведарук, 34-гадовы беларускі студэнт-тэолаг, прыняў удзел у мірных дэманстрацыях пасля жнівеньскіх прэзідэнцкіх выбараў. Потым яго ўдзел абмяжоўваўся гуманітарнай дапамогай сем'ям затрыманых па палітычных матывах. Ні ён, ні ягоная жонка не чакалі таго, што адбылося далей.

Што з вамі адбылося?

8 снежня 2021 года, каля 9 гадзін раніцы, у дзверы нашай кватэры ў Мінску вельмі гучна пастукалі і раздаліся галасы, якія крычалі па-руску "Адкрывайце!". Мы з жонкай былі ў жаху. Мы ведалі, што за дзвярыма могуць быць узброеныя людзі, якія могуць павесці сябе вельмі жорстка, бо павага да закону была парушана.

Пакуль людзі знадворку спрабавалі выбіць дзверы металічнай кувалдай, мы паспелі паведаміць сябрам, што «па нас прыйшлі». Я пайшоў адчыняць дзверы з Бібліяй у руцэ, спадзеючыся, што гэта супакоіць тых, хто быў звонку. Там было каля васьмі чалавек у касках, са шчытамі і аўтаматамі. Яны загадалі мне легчы на ​​падлогу і пачалі збіваць мяне, смеючыся з маёй Бібліі. Затым яны прымусілі мяне ўстаць ля сцяны, білі па спіне, нагах і нырках і абражалі мяне.

Я ў паніцы баяўся за сваю жонку, якая стаяла за нашым ложкам, але, дзякуй Богу, яны яе не кранулі.

Што было далей?

Яны абшукалі кватэру і забралі нашыя тэлефоны і ноўтбукі. Увесь гэты час яны працягвалі збіваць мяне і выкрыкваць абразы, у тым ліку антысеміцкія. Яны ўбачылі на нашай ёлцы зорку Давіда з выявай Дзевы Марыі, Іосіфа і асла і пыталіся, ці не яўрэі мы.

На мяне надзелі кайданкі, на шыю павесілі бел-чырвона-белы сцяг, якім мяне неаднаразова душылі. Мяне прымусілі сесці ў мікрааўтобус, стоячы на ​​каленях, з электрашокавай гранатай побач з маімі геніталіямі.

Як ваша сям'я адрэагавала на вашае затрыманне?

У той жа дзень мая жонка даведалася, што цяжарная. Яна паспрабавала высветліць, дзе мяне трымаюць, і праз Інтэрнет даведалася, што мяне будуць судзіць.

Мяне адвезлі ў ГУБАЗіК, дзе мяне знялі на відэа і прымусілі "прызнацца", што я быў арыштаваны ў 2020 годзе за ўдзел у пратэстах. Яны апублікавалі відэа на прарэжымным Telegram-канале. Мая жонка здолела знайсці мне адваката, што было няпростай задачай, паколькі большасць незалежных адвакатаў былі пазбаўленыя ліцэнзіі, страцілі працу, былі зняволеныя ці пакінулі краіну. Ніхто з нас не верыў, што мы ўбачымся бліжэйшым часам.

Што здарылася з вамі ў зняволенні?

Мяне прыгаварылі да 15 сутак арышту і адвезлі ў сумна вядомы ізалятар на Акрэсціна. Нас было 17 чалавек у камэры на чатырох чалавек без паветра. Нягледзячы на ​​марознае надвор'е, там было горача, як у сауне. Днём нам не дазвалялі ляжаць на металічных нарах. Не было ні матрацаў, ні падушак, ні права на душ ці шпацыр. Ахоўнікі ладзілі пераклічкі тры разы за ноч, часам абшуквалі. Святло гарэла увесь час. Допыты маглі доўжыцца гадзінамі, і нам казалі, што ў нас няма будучыні. Зняволеным, у тым ліку з хранічнымі захворваннямі, не дазвалялася атрымліваць лекі – афіцыйна з-за «абмежаванняў Covid-19».

Нягледзячы на ​​ўсё гэта, у камеры была вялікая салідарнасць, людзі імкнуліся абараніць адзін аднаго. Усе чыталі лекцыі па сваёй спецыяльнасці: па тэалогі, гісторыі, фізіцы і г.д.

Урэшце вас вызвалілі?

Я не чакаў, што гэта адбудзецца. З моманту майго арышту мне неаднаразова казалі, што я буду знаходзіцца ў турме доўгі час. Я думаў, што маёй жонцы давядзецца адной выхоўваць наша дзіця. 23 снежня мяне вызвалілі. Мы вырашылі, што будзе больш бяспечна пакінуць краіну да таго, як супраць мяне будзе ўзбуджана крымінальная справа. Паколькі межы з Польшчай, Літвой і Латвіяй былі закрытыя, а рэйсаў не было, мы паехалі на аўтобусе ва Украіну.

1 студзеня мы прыбылі ў Кіеў. У бяспецы, разам. Але без заручальнага пярсцёнка, які ў мяне таксама забралі міліцыянеры і не вярнулі.

Як вы спраўляецеся з псіхалагічнай траўмай?

Дзіўна, але ў турме было лягчэй, чым потым. У той час я быў гатовы да крымінальнага пераследу, і мой настрой быў прыўзняты дзякуючы падтрымцы сукамернікаў. Пасля вызвалення ў мяне былі праблемы са сном. Раніцай я ўвесь час чакаў, што нехта прыйдзе і зламае дзверы. На вуліцы пры відзе мікрааўтобуса я ўпадаў у паніку. Больш за сем месяцаў пасля я ўсё яшчэ адчуваю прыступы панікі па раніцах, нягледзячы на ​​тое, што знаходжуся ў бяспечным месцы, бо мы з жонкай пераехалі ў Варшаву ўсяго за некалькі дзён да ўварвання Расіі ва Украіну.

Затым узнікае адчуванне здрады: я ў бяспецы, але я пакінуў ззаду іншых людзей, якія пакутуюць у турме. Гэта вельмі цяжкая думка. Я знаходжу некаторае суцяшэнне ў малітве, але гэта цяжка.

Я мяркую, што пачаў ачуньваць у канцы ліпеня, у дзень нараджэння майго сына.

Беларусь у асноўным знікла з міжнародных навін. Што, на вашу думку, грамадскасць павінна ведаць аб Беларусі?

Я разумею, што ўвага пераключылася на вайну ва Ўкраіне і гуманітарную катастрофу, якая разгортваецца там. Але важна памятаць, што наш рэжым працягвае мучыць простых людзей, якія жывуць у страху страціць працу, свабоду ці нават жыццё. І гэта праблема ўсяго рэгіёна. Я хацеў бы, каб людзі звярнулі ўвагу на справу Аўтуховіча, працэс супраць чыгуначных партызан, якія разбуралі чыгуначнае абсталяванне, каб прадухіліць рух тэхнікі расійскай арміі з Беларусі ва Украіну. Або справа журналісткі Кацярыны Андрэевай, якая была заключаная ў турму ў канцы 2020 года за прамую трансляцыю пратэстаў супраць збіцця да смерці мірнага дэманстранта. Тэрмін яе зняволення толькі што быў павялічаны.

Правы чалавека не павінны парушацца ні ў Беларусі, ні ў М’янме, ні ў Кітаі, ні дзе-небудзь яшчэ.

Арыгінальны артыкул (на ангельскай мове) на сайце ОМСТ.

Пераклад на беларускую мову – БДПЧ.